HPV aşısı neden yapılır, kimler yaptırmalıdır, yan etkileri nelerdir ?

İnsan papillom virüsü (HPV) cinsel yolla bulaşan virüsler içinde en sık olanıdır. Bulunma sıralarına göre 100'den fazla tipi vardır. Gelişmiş ülkelerde cinsel aktif kadın ve erkeklerin yarıya yakını hayatlarının bir noktasında bu virüsle karşılaşırlar. Güzel olan bu karşılaşmaların çoğunda bağışıklık sistemi sayesinde, HPV, herhangi bir probleme sebep olmadan kaybolur. Kaybolmadığı kişilerde ise bir bulgu vermeden gidebilirse de, siğil ve kanserin en önemli etkenidir.

Tahmini olarak HPV, rahimağzı kanserlerinin tümünden, anal (makat) kanserlerin %90’ından, vulva (kadının dıştan görülen genital alanı), penis, vagina kanserlerinin %40’ından, ağız-farinks (yutak) kanserlerinin %12’sinden ve ağız kanserlerinin %3’ünden sorumludur. Rahimağzı kanserlerinin %54’ünden Tip 16, %15’inden ise Tip 18 sorumludur. Tip 16 ve 18, kanser yapma potansiyeli yüksek tipler iken, tip 6 ve 11'in kanser yapma potansiyeli düşüktür ve daha çok siğillere yolaçarlar. Günümüzde HPV enfeksiyonuna yolaçan tip testlerle anlaşılabilmektedir.

Rahimağzı kanseri erken yakalandığında başarıyla tedavi edilebilen bir kanserdir ve kanser öncüsü bozuklukların kansere dönüşmesi uzun yıllar aldığından erken yakalamak için yeterli zaman da vardır. Etkin tarama yöntemi ise rahimağzından sürüntü (PAP, smear) testidir. Tarama programları, rahimağzı kanserinin azalmasında önemli bir etkiye sahip olmasına rağmen hala kadınlar rahimağzı kanseri nedeniyle ölmektedir. Rahimağzı kanseri, kadınlarda dünyadaki kanser ölümleri arasında en sık 2. sebeptir. Rahimağzı kanseri, Türkiye'de en sık görülen 8. kanser türüdür ve Türkiye'de rahimağzı kanserinden günde 4, yılda ise 1364 ölüm gerçekleşmektedir.

Tüm bu nedenlerle HPV yayılımının etkin bir aşı ile azaltılması toplum ve birey sağlığı açısından çok önemlidir. Çeşitli ülkelerde ve ülkemizde ruhsat almış 2 aşı markası vardır; Cervarix (GlaxoSmithKline tarafından geliştirilmiştir, 31.01.2008 tarihinde onaylanmış haliyle kullanım talimatı için tıklayınız) ve Gardasil (Merck tarafından geliştirilmiştir, 26.12.2011 tarihinde onaylanmış haliyle kullanım talimatı için tıklayınız). Her iki aşı da kanserojen tipler olan 16 ve 18' e karşı etkindir, her iki aşı da güvenlidir, her iki aşı da enjeksiyon şeklinde ve 3 doz yapılır, her iki aşı da kanser öncüsü patolojileri önleme de benzer derecede etkendir.

Farkları ise, aşılardan sadece bir tanesi (Gardasil), iyi huylu diyebileceğimiz ve daha çok siğillerden sorumlu olan 6. ve 11. tiplere karşı da etkindir. Sadece Gardasil erkeklerde denenmiş ve ruhsatlandırılmıştır. Aşıların içindeki ilave maddeler de farklıdır.

Her iki marka aşı da (Cervarix ve Gardasil), 9 - 26 yaşlar arası kadınlarda ruhsatlı, güvenilir ve etkindir. Rahimağzı kanserinden korunmak amacıyla 11 - 12 yaşına gelen her kıza 3 doz yapılması önerilmektedir. Çocukluklarında 3 doz yapılmamış 13 -26 yaşlar arası kadınlarda da aşı yapılmalıdır. İlave olarak, Gardasil, 9 - 26 yaşlar arası erkeklerde de ruhsatlı, güvenilir ve etkindir. 11 - 12 yaşına gelen her erkeğe 3 doz yapılması önerilmektedir. Çocukluklarında 3 doz yapılmamış 13 -26 yaşlar arası erkeklerde de aşı önerilmektedir. 26 yaşını geçen, eşcinsel veya biseksüel (her iki cinse de ilgi duyan) veya AIDS gibi hastalıklara bağlı olarak bağışıklık sistemi zayıflamış erkeklerde de aşı yapılmalıdır. Diğer 26 yaşından büyüklere yapılmasının önerilmemesinin sebebi herhangi bir yan etki falan değildir, bu kişilerde yapılan çalışmalarda kanser önlemedeki beklenen olumlu fayda gözlenmemiştir.

Aşı yapıldıktan sonra kandaki antikor düzeylerinin etkin değerlere ulaşması zaman aldığından aşının 11-12 yaşlarında, ilk cinsel ilişkiden çok zaman önce yapılması önemlidir. Aşının yapılmasını takiben erken dönemde oluşan cinsel ilişkilerde enfeksiyon ihtimali yüksektir.

Her iki aşı da 6 ay içinde tamamlanan 3 doz olarak yapılır. İlk dozu takiben ikinci doz 1 - 2 ay sonra, 3. doz ise 6. ayda yapılır.

Aşı, 2012 ortasına kadar yaklaşık 46 milyon amerikalıya uygulanmıştır. Ateş, başağrısı, bulantı gibi yan etkiler sık rastlansa da ciddi bir yan etki bildirilmemiştir.

Enfeksiyonu kapmış veya siğili olan kişilerde aşının hiçbir faydası olmamaktadır. Çocukken aşı yapılmış kadınlar bile sürüntü (smear) ile yapılan rahimağzı kanser taramasını düzgün yaptırmalıdır.

Gebelerde bilmeden uygulanan aşılar ile bebeklerde herhangi olumsuz bir etkiye rastlanmasa da, gebelerin aşıyı doğum sonrasına ertelemeleri önerilmektedir. Gebe olduğunu bilmeden aşı yaptırmış bir kadının da kalan dozları gebelik sonrasına ertelemesi önerilmektedir.

Cervarix'in tek dozu 100 - 150 TL iken Gardasil'in tek dozu 250 - 300 TL'dir.

Güncelleme Tarihi: 03 Ağustos 2013

Kaynaklar: